Türkiye'nin zeytinliklerini madenciliğe açan yasa teklifi Meclis'te kabul edildi

Kamuoyunda "Zeytinlik" yasası olarak bilinen, zeytinliklerin madencilik faaliyetlerine açılmasını öngören ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Genel Kurulu’nda 199 oya karşı 255 oyla kabul edildi. 

Kanun teklifine göre, elektrik ihtiyacını karşılamak üzere yürütülen madencilik faaliyetlerinin, tapuda zeytinlik olarak kayıtlı veya fiili olarak üzerinde zeytinlik bulunan, sınırları belirtilen alanlara denk gelmesi ve faaliyetlerin başka alanlarda yürütülmesi mümkün olmaması durumunda madencilik faaliyeti yürütülecek kısımdaki zeytin ağaçlarının maden sahasının bulunduğu ilçe ve il sınırlarına öncelik vermek suretiyle taşınmasına, sahada madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ilişkin geçici tesisler inşa edilmesine kamu yararı dikkate alınarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nca izin verilebilecek.

Zeytinlik olarak kayıtlı alanlar veya fiili olarak üzerinde zeytinlik bulunan alanlarda madencilik faaliyeti yürütülen her yıl için, bu sahaların rehabilitasyon çalışmalarını temin etmek üzere ruhsat sahibinden işletme ruhsat bedeli kadar ayrıca tahsilat yapılacak.

Yeni tesis edilecek zeytin bahçeleri ile taşınacak zeytin ağaçları için Hazine taşınmazlarına ihtiyaç duyulması halinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nca uygun görülenler, zeytinliği kamulaştırılan taşınmaz maliklerinden talep edenlere rayiç bedel üzerinden 10 yıl süreyle doğrudan kiraya verilebilecek.

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı ön lisans veya üretim lisansı bulunan üretim tesisleri için gerekli özel mülkiyete konu taşınmazların temini amacıyla Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından 31 Aralık 2030'a kadar Kamulaştırma Kanunu kapsamında "acele kamulaştırma" kararı alınabilecek. 

Bu tarihe kadar işletmeye girecek yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinin izin, kira ve irtifak işlemlerinde yüzde 85 indirim uygulanacak. Enerji ithalatının azaltılması, cari açığın düşürülmesi ve yerli kaynaklara dayalı üretimin artırılması için izin, kira ve irtifak işlemlerinde uygulanmakta olan indirimlerin süresi 5 yıl uzatılacak.

AK Parti'nin verdiği önerge ile teklifin 11'inci maddesi ile 3213 sayılı Kanun'a eklenen geçici 45'inci maddenin ikinci fıkrasında yer alan "öncelik verilmek suretiyle" ibaresinden sonra gelmek üzere "taşınan ve taşınamayan zeytin ağacı sayısının en az iki katı zeytin ağacı ile oluşan" ibaresi eklendi ve maddenin dördüncü fıkrası "Bu madde kapsamında, yeni tesis edilecek zeytin bahçeleri ile taşınacak zeytin ağaçları için Hazine taşınmazlarına ihtiyaç duyulması halinde, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca uygun görülenler veya maden sahalarının bulunduğu il sınırlarında kamu iktisadi teşebbüslerine ait taşınmazlardan ilgili kamu iktisadi teşebbüsünce uygun görülenler, zeytinliği kamulaştırılan taşınmaz maliklerinden talep edenlere 2/7/1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanunu'nun 63'üncü maddesinde yer alan harca esas değerin yüzde biri üzerinden yirmi yıl süre ile doğrudan kiralanabilir. Kira süresi sonunda bakım yükümlülüklerini yerine getirdiği tespit edilen ve talepte bulunan kiracıların kira süresi onar yıl süreyle uzatılabilir." şeklinde düzenlendi. 

Teklifle "kanun metninden, "Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) gerekli değildir kararı" ibaresi çıkarılıyor. Kanunla birlikte ayrıca çevreyi etkileyen projelerin tamamı için, "ÇED olumlu kararı alınması" zorunlu olacak. Yatırım şirketleri söz konusu olumlu ÇED kararı alamadığı sürece, onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı alamayacak, proje için yatırıma başlamayacak. ÇED işlemleri, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütülecek. Çevresel etki değerlendirmesi sürecinde ilgili kurumlar görüşlerini en geç 3 ay içinde verecek. Kurumların ilave süre talep etmeleri halinde en fazla 1 ay ek süre verilecek. Diğer taraftan, "Maden Kanunu"nda da değişiklik yapılıyor. Ruhsat bedeli tanımında yer alan çevre ile uyum teminatı çıkarılıyor ve rehabilitasyon için alınan bedel ayrıca düzenleniyor. Şirketlerden alınan ruhsat bedeli, ilgili firmaya verilen ruhsatın süresi, işletilen maden sayısı, içeriği ve kapladığı alanın büyüklüğüne göre belirlenecek ve alınacak bedel ocak ayının sonuna kadar tahsil edilecek. Öte taraftan elde edilecek bedelin yüzde 30'u Maden Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) bütçesine, yüzde 70'i ise genel bütçeye eklenecek.

Kanunla zeytinlik alanlarda ülkenin elektrik ihtiyacına yönelik sınırlı maden faaliyetlerine izin veriliyor. Ancak yürütülen madencilik faaliyetlerinde zeytin ağaçlarının taşınması veya eş değer zeytinlik kurulması şartı getiriliyor. Zeytin ağaçlarının taşınmasının mümkün olmadığı durumlarda ise ilgili sahada madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ilişkin geçici tesisler inşa edilmesine kamu yararı dikkate alınarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nca izin verilebilmesi için iznin öncesinde, aralarında biyolog ve ziraat mühendisinin de bulunduğu uzman kişilerden alınan görüşler doğrultusunda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nca belirlenecek alanda dikim normlarına uygun, faaliyet yürütülecek alan ile eş değer büyüklükte izin verilecek. Genel Kurul'da AK Parti grubunun verdiği önerge ile taşınacak zeytin ağaçlarından istenilen düzeyde verim alınamaması halinde ilave 1 zeytin ağacı daha dikilecek. Maden sahalarının bulunduğu ilçe ve il sınırlarına öncelik verilmek suretiyle zeytin sahası tesis edilmesi zorunlu olacak. Ayrıca bu alanlarda alınacak rehabilitasyon bedeli 2 kat olarak tahsil edilerek çevresel telafi yükümlülüğü artırılacak. Çevreyle uyum teminatlarını teminat mektubu ile vermiş olan yatırımcılara, bu teminatı 1 yıl içinde nakden yatırma zorunluluğu getirilecek. Süre sonunda yükümlülüğünü yerine getirmeyen yatırımcıların teminat mektupları nakde çevrilip, rehabilitasyon hesabına aktarılacak. Bu düzenleme ile çevresel taahhütlerin güvence altına alınması hedefleniyor.