Ceza konusunda ailelere öneriler

Ceza, stratejik bir şekilde kullanılırsa etkili bir disiplin yöntemidir. Çocuklar eleştiri ve cezaya alışırlarsa, başaracaklarından emin olmadıkları durumlarda kolayca pes ederler. Bu yüzden, iyi bir davranış programı ödüle ağırlık vermelidir. Öte yandan dürtü kontrol problemleri olan çocuklarda yalnızca ödül içeren sistemler de yeterli değildir.

Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Dr. Koray Karabekiroğlu\'nun, gerektiğinde çocuğuna ceza vermek isteyen ebeveynlere önerileri şöyle:

Kendinizi tanıyın: Çocuğunuza ceza verdiğinizde, kendi tepkilerinizi gözleyin. Çocuğunuzun yanlış davranışlarına karşı gösterdiğiniz duygusal tepkiler önemlidir. Eğer çok sert ve aşırı öfkeli davranıyorsanız, çocuğunuzun davranışı kötüleşebilir. Eğer daha kontrollü ve net davranırsanız, davranışla baş etmede daha başarılı olacaksınız. 

Anahtar kelime “Stratejik”: Ceza verdiğinizde, durum kontrolünüz altında olsun. Önce ödevle ilgili ödül sisteminin yapısı ve tutarlılığından emin olun. Ödül sistemiyle ilgili her şey yerli yerinde yapılıncaya kadar cezayı çok nadir kullanın. 

4:1 oranını tutturmaya çalışın: Yani verdiğiniz ödüllerin miktarı, ceza miktarının en az 4 katı olsun. Bu yaklaşım, cesaretsizlik, öfke ve agresyonun ortaya çıkışını engeller. 

Söylediğiniz şey kastettiğiniz şey olsun: Ceza verirken kesin ve net olun. Dolambaçlı konuşmayın. Söylediğinizi bir sonuca bağlamaya hazır olun. 

Mümkün olduğu sürece “düzeltme”yi seçin: Sözlü olarak ve göstererek çocuktan istenen “düzeltme” etkili bir ceza biçimi olabilir. Düzeltmesini isterken çocuğun ne yapması gerektiğini söyleyin (“Çalışmaya şimdi başlaman gerekiyor” gibi), ne yapmaması gerektiğini değil (“ Hayallere dalmayı ve zamanını boşa harcamayı bırak” gibi). 

Düzeltmeyi hemen yapmasını isteyin: Hedef, yanlış davranışından sonra çocuğunuza en kısa zamanda cevap vermektir. (Her zaman mümkün olmasa da) 

Düzeltmelerinizi basit ve kısa tutun: Düzeltme net ve kısa olduğunda faydalıdır. 

Net olun, sert değil: Düzeltmeyi, ciddi olduğunuzu gösteren net bir tutumla söyleyin. Soru sormaktan kaçının! (örn: “Ödevinin başına dönmeye ne dersin?” gibi) 

Ödüllerin geri alınması (response cost): Çocuk düzgün çalışması sonucunda kazandığı puanları, kardeşine vurarak veya ödevinin başından ayrılarak kaybedebilir. Burada da 4:1 ödül/ceza oranına dikkat etmek gerekiyor. 

Kısıtlama (time-out): (Çocuğu uyaran bulunmayan bir yerde, örn; duvara dönük şekilde, 5 dakika oturtmak) Genellikle etkili bir davranış kontrolü yöntemidir. Ama ödev yapmayla ilgili güçlüklerde tavsiye edilen bir strateji değil. Çünkü çocuğu zaten yapmak istemediği ödevden alıkoyduğu için ödül yerine geçer.