İlber Ortaylı'dan Ayasofya'daki restorasyon rezaleti için çok konuşulacak tepki

Ayasofya’da başlatılan restorasyon çalışmaları sırasında ortaya çıkan görüntüler büyük tepki çekti.Neredeyse bin 500 yıllık tarihi mirasın içinde yüksek tonajlı kamyonların kullanıldığı, zemin üzerinde ağır araçlarla çalışma yapıldığı görüldü.İmparator Kapısı’nın bulunduğu girişte vinçle işlem yapılması da yapıya zarar verme riski nedeniyle tartışma yarattı.Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ayasofya'da yürütülen çalışmalara ilişkin, "Çalışmalarda kullanılması planlanan en büyük araç 45 ton ağırlığındadır. Bu aracın metrekareye düşen ağırlığı ise 6 tondur. Hazırlanan özel zemin, en ağır aracın ağırlığını güvenle taşıyacak kapasitededir" açıklamasını yapmıştı.Ancak bu açıklama ne tepkilerin ne de tartışmaların dinmesini sağlayamadı. Tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı, restorasyon çalışmaları esnasında Ayasofya'ya ağır tonajlı iş makinelerinin girdiği görüntülere tepki gösterdi.Konuyla ilgili bir açıklama yapan Prof. Dr. İlber Ortaylı, şunları söyledi: "Ayasofya bu yükü gerçekten kaldıramaz; mimariden hiç anlamıyorlar. Bırakın kamyonu, vinci… Oraya araba bile giremez""Bu müdahalelerin tesiri er ya da geç ortaya çıkacak. Yapının altı tamamen dehlizlerle dolu; her gelen Ayasofya’ya babasının mülkü gibi davranıyor.""Tekrar söylüyorum: O yapı çökerse dünya bunun faturasını Türklere çıkaracak.""Peki ne kadar ton yük kaldırabileceğini nereden biliyorlar? Bu işleri yapanlar hangi veriye dayanıyorlar? Anthemios’a mı sordular Mimar Sinan’a mı? Konuyla ilgili daha detaylı bir yazıyı haftasonu yazacağım"Bakanlıktan konuyla ilgili yapılan açıklamada ise yaklaşık 15 asırdır ayakta olan, 3 kere yıkıma uğrayıp yeniden ayağa kalkan Ayasofya-i Kebir Camisi'nin gelecek nesillere en doğru ve sağlam şekilde aktarılması için başlatılan çalışmaların Vakıflar Genel Müdürlüğü yönetiminde sürdüğü belirtildi. Açıklamada, "2023 yılında başlayan 2'nci etap restorasyon çalışmaları kapsamında Ayasofya'nın deprem güvenliğinin sağlanması amacıyla caminin ana kubbesinde dış yüzeyde kurşun kaplamalar yenilenirken, bu süreçte yapının mevsimsel koşullardan etkilenmemesi ve iç yüzeydeki mozaiklerin zarar görmemesi için kubbe yüzeyinin geçici çelik konstrüksiyon ile kapatılmasına Bilim Heyeti ve Koruma Kurulu tarafından karar verilmiştir" denildi.Bu doğrultuda geçici çelik konstrüksiyonu taşıyacak 43,5 metre yüksekliğinde 4 ana kolonun cami içinde ibadeti engellemeyecek şekilde inşasına Bilim Kurulunca karar verildiğine vurgu yapılarak, "43,5 metre yükseklikteki sistemin kurulumu ve çelik malzemelerin taşınması için iş makinesi kullanımı gerekliliği tespit edilmiş ve yapının batı yönünden itibaren bir giriş güzergahı oluşturulmasına karar verilmiştir. Bu kapsamda oluşabilecek sabit ve hareketli yüklerin statik hesapları, zeminlerde yükleme testi, zemin sınıfı testi ve georadar taramaları yapılmıştır. Tespitler sonrasında, zemin taşıma kapasitesi metrekare başına 25 ton olarak hesaplanmış, koruma amaçlı olarak metrekare başına 30 ton taşıma kapasiteli sistem inşa edilmiştir. Çalışmada kullanacak araçlar da buna göre belirlenmiştir. Çalışmalarda kullanılması planlanan en büyük araç 45 ton ağırlığındadır. Bu aracın metrekareye düşen ağırlığı ise 6 tondur. Hazırlanan özel zemin, en ağır aracın ağırlığını güvenle taşıyacak kapasitededir" ifadeleri kullanıldı.Yaklaşık 1 yıl süren hazırlık çalışmalarının ardından projeler oluşturularak, Bilim Heyeti ve Koruma Kurulu kararları alınarak, uygulamalara başlandığı kaydedildi. Açıklamada, "Caminin batı avlusu girişinden cami harim bölümü girişine kadar tüm zeminde statik hesaplarına uygun olarak bahçe ve iç-dış narteks bölümlerinde prekastlar ve ahşap elemanlar ile desteklenen çelik platform yapılmıştır. Bu sayede hem mermer zeminlerin korunması sağlanmış hem de alan araç girişi için uygun hale getirilmiştir. Caminin harim bölümünde öncelikli olarak mevcut mermer zeminin belgelemeleri yapılmış, mermer döşemlerin yatak harcının kontrolü sağlanmıştır. Ardından iç mekanda georadar tarama ve zemin sınıfı testi yapılmıştır. Yapılan ön çalışmaların ardından iş makinelerinin hareket edeceği tüm alanda hem yükün yayılmasını hem de mermer döşemelerin korunmasını sağlayacak çok katmanlı geçici döşeme sistemi yapılmıştır. Ayasofya'nın özgün mermer zemininin zarar görmemesi için sırasıyla buhar geçişine izin veren örtü, keçe, kum, 18 milimetre kontra, 10 x 10 santimetre ahşap karkas, karkaslar arasına xps levha, karkaslar üzerine sesi önleyen şilte, en üst katmana da baklava sac uygulanarak zeminin tamamen korunması sağlanmıştır. Çalışmalar sırasında iş makinelerinin egzoz dumanının yayılmaması için duman emici makineler kullanılmaktadır" ifadelerine yer verildi. (DHA)Ayasofya Bilim Kurulu Üyesi ve akademisyen Ahmet Güleç, Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi'nde devam eden restorasyon çalışmaları sırasında vinçlerin içeriye sokulduğu iddiaları üzerine açıklama yapmıştı.Tarihi yapının içindeki platformu anlatan Güleç, iskelelerin kurulması için içeriye birtakım cihazların da girmesi gerektiğini belirterek, "Bunlar ağır iskeleler. Burada yapılsaydı eğer kaynak ve benzeri işlemlerden dolayı daha tehlikeli bir durum olacaktı. Onun için dışarıda hazırlanıp bloklar halinde buraya geliyor ve yerlerine yerleştiriliyor. Şimdiye kadar 20-25 metreye kadar küçük vinçlerle çalıştık. Bunların herhangi bir sorun olmadı ama 25 metreden sonra artık onlar çalışamaz hale gelince bugün vinçleri içeri almak durumunda kaldık. Şu an 27 metredeyiz. Şu anda üstünde bulunduğumuz platform bu vinçleri taşıyacak durumda. Bunu hazırlamak üzere bilim kurulunda çok tartıştık. 'Vinçlerin içeri girmesi nasıl olur, girmese nasıl yapabiliriz' diye ama son çözüm olarak bu platform oluşturulmasını sağladık. Burada en altta mermer döşemelerin onun üstünde geotekstil dediğimiz bir nefes alabilir bir kumaşımız var. Genellikle bunlar jeolojide, yollarda vesaire yerlerde kullanılıyor. Biz bunları kazılarda çok kullanıyoruz. Onun üstüne keçe kondu ve keçenin üstüne de kum serildi. Yaklaşık bir 10 santimetre yüksekliğinde. Ve onun üstüne de tekrar kontraplaklar yerleştirildi ve bu kontraplakların üstüne de ahşaptan gördüğünüz platform oluşturuldu. En üste de metal baklava levhalar konarak burada yaklaşık 30 ton yükü metrekarede taşıyabilecek bir platform oluşturuldu. Şu anda bizim buradaki vincimizin maksimum bastığı yani herhangi bir parçayı alıp da yukarı ilettiği zamanki maksimum yük 6 ton civarında. Dolayısıyla normal taşıma gücünün altıda biri. Bu ayakları ve yukarıya gelecek diğer taşıyıcı sistemleri kurmak üzere mecburen yaptığımız bir uygulama. Çok uzun sürmeyecek arkadaşlarımız işte bu yılbaşına kadar buranın platformunu kurmuş olacak. Belki dış üst örtüyü de kuracak. Yani bu ayaklar aslında bakanımızın Nisan ayında açıkladığı röportajda verdiği üst örtüyü geçici korumak üzere kurulacak olan örtünün ayakları. Yaza doğru yani Nisan-Mayıs aylarında Nisan ayında çalışmaya başlayacağımızı düşünüyoruz. Kubbenin kurşun örtüsü açıldığında onun dış iklimlerden korunmasını sağlayacak örtü için bu elzem bir durum haline geldiğinden bu uygulamaları yapmak durumunda kaldık" dedi.Güçlendirme çalışması sırasında yapının zarar görmemesi için yapılanları anlatan Güleç, "Genellikle yaz yağışları çok şiddetli oluyor. Bugün de gördüğünüz gibi şiddetli bir yağış oldu. Böyle bir durumda eğer bizim kubbemiz dışarıdan ıslanırsa, onu telafi etmek çok zor olacak. Ona engel olmak için üst geçici bir örtü oluşturuluyor. Böylece kurşunlar söküldüğünde ve daha önce de bahsetmiştik. Kubbenin dış kısmı ağır bir yük halinde bulunuyor. Onların temizlenmesi için ve oranın daha sağlıklı hale getirilmesi daha sonra da beklenen depreme karşı güçlendirilmesi için yapılacak uygulamalarda bu kubbemiz koruyacak olan bir iskele ve üst örtü sistemi. Bilgimiz dahilinde bugün vinçlerin girmesi. Burada gördüğünüz gibi panolarımız var. Panolarda da buna benzer şeyler bu kadar detaylı olmamak üzere belirtiliyor. İçerideki iskelenin ne amaçla kuruluyor, nasıl kuruluyor bununla ilgili bilgiler var. Belki arkadaşlarımız artık bu vinçlerle ilgili de bir pano hazırlarlar. Onu da yapabilirler. Böylece daha bilgilendirici olur. Aslında burada bizde hata. Bu bilgileri eksik basına bildirmiş olmamız ya da kamuoyuna bildirmiş olmamız. Oradan kaynaklanıyor, ama bu yine arkadaşlarımız bu panoları bir okusaydı ve ondan sonra bu tür yayınlar yapılsaydı daha iyi olurdu" diye konuştu.Güleç, vinçlerin restorasyon süresince camide kalıp kalmayacağına ilişkin ise, "Hayır, bu platformlar kuruluncaya kadar kalacak. Muhtemelen yıl sonuna doğru biter işleri çıkar. Yerdeki platformumuz kalacak. Çünkü bir de bunun söküm zamanı var. Dışarıda uygulama yaparken iç kısımdaki mozaiklerin korunması. Mozaikler de olabilecek herhangi bir şey anında müdahale etmek için içeride de bir yürüyüş platformu oluşturulacak. Burada gördüğünüz şu ayakta bir asansör oluşturulacak yukarı çıkıp inmeler için. Bunların olması diğer kubbe dışında yapacağımız uygulamalar için muhakkak gerekli olan uygulamalar. O yüzden de bunu yapıyoruz" diye konuştu.