Buradan maden fışkırıyor

Maden Tetkik Arama (MTA) Genel Müdürlüğü verilerine göre, Kütahya'nın Gediz ve Şaphane ilçelerinde 5.5 milyon ton rezerve sahip alunit madenine ait yataklar halen işletiliyor.

Gediz'de Dereköy ve Göynük sahalarında 1 milyon 288 bin ton, Simav'da 17 sahada 2 milyon 619 bin ton antimon rezervi yer alıyor ve bu yatakların bir kısmı önceki yıllarda işletildi. Simav'ın Karakoca köyünde geçen yıllarda 90 milyon ton bakır, kurşun, çinko cevheri üretildi ve burada halen 94 bin 700 ton rezerv olduğu tahmin ediliyor.

Dünyada ve Türkiye'de büyük öneme sahip olduğu bilinen bor madeni, Emet ve Hisarcık ilçelerinde bolca bulunuyor. Hisarcık sahasında 30 milyon ton, Espey sahasında 262 milyon 737 bin 762 ton, İğdeköy, Doğanlar, Göktepe sahalarında ise 782 milyon 66 bin ton bor rezervi olduğu sanılıyor. Bu sahalar Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünce işletiliyor.

Tavşanlı ilçesinde yaklaşık 30 milyon ton çimento ham maddesi bulunduğu değerlendirilirken, Emet'in Çatak sahasında 2 milyon 640 bin ton, Küreci sahasında 640 bin ton, Göncek sahasında 140 bin ton, Hisarcık'ın Karaağıl sahasında 1 milyon 951 ton, Güldüren sahasında 100 bin ton, Simav'ın Kalkan sahasında ise 400 bin ton demir rezervi bulunduğu ve bunların birçoğunun çeşitli nedenlerle işletilemediği belirtildi.

21 MİLYON 500 BİN TON GÜMÜŞ REZERVİ

Merkeze bağlı Alayunt sahasındaki diyamotit madeni rezervi geçen yıllarda işletilmişti, ancak düşük kalitede olduğu biliniyor. Simav'ın Azizler, Acemler, Külcü, Kurtduman, Karacaviran, Söğüt, Kalkan ve Kusunlar sahalarında 38 milyon 442 bin 500 ton diyamotit rezervi bulunduğu bildirildi.

Tavşanlı'da Ovacık sahasında 9 bin ton florit, il merkezi Köprüören Gümüşköy sahasında 21 milyon 500 bin ton gümüş, Gediz'de Deresüntek, Kayacık, Gökler, Güneyköy sahalarında 80 bin ton jips, il merkezinde Gevrek, Seydiköy, Yumruktaş, Emet'te Ulaşanlar, Alandağı, Hisarcık'ta Kızılçukur, Yarengediği, Kurtdere, Saklar, Altıntaş'ta Allıören, Yüylük, Çamlıtepe, Gediz'de Sazak sahalarında toplam 2 milyon 573 bin 197 ton kaolen rezervi bulunuyor.

İl genelinde 16 milyon ton krom, Simav'da yaklaşık 10 bin ton kükürt, Tavşanlı ve Emet'te 12 bin 350 ton manganez, il merkezi ve Tavşanlı'da 19 sahada yaklaşık 14 milyon 888 bin 400 ton manyezit bulunurken, il merkezi, Domaniç ve Emet'teki talk madeni sahalarının önceki yıllarda işletildiği kaydedildi.

Bunların yanı sıra diğer madenlerin de eklenmesiyle Kütahya'da 232 bölgede 34 tür maden bulunduğu tespit edildi.

STRATEJİK MADEN BOR

Sanayide kullanılan ve çağın madeni olarak tanımlanan borun dünyadaki rezervinin yaklaşık yüzde 70'i Türkiye'de, bunun yüzde 70'i de Emet ve Hisarcık'ta bulunuyor.

Bölgede bor madeninin varlığı, 1956 yılında, MTA Genel Müdürlüğünde görevli Alman Jeolog Dr. Gawlik tarafından Emet ilçe merkezinin 4 kilometre kuzeyindeki Espey mevkisinde ve 12 kilometre güneyindeki Hisarcık ilçesinde tespit edildi.

Emet'teki bor sahaları, MTA tarafından 1958'de Etibank'a verildi. Espey'deki sahaların bir bölümü özel şirketlerce, geri kalanı ise Etibank tarafından bir süre işletildi. İlk yıllarda yer altı işletmeciliği yapan bu kuruluşlar, daha sonra boru açık işletme sistemiyle çıkarmaya başladı. O yıllarda Hisarcık'taki sahalarda ise Etibank'a bağlı Emet Kolemanit İşletmesince açık ocak üretimi yapıldı. İsmi Emet Bor İşletmesi olarak değiştirilen kurum, daha sonra resmen bor üretimine başladı.

Espey yakınındaki Killik mevkisinde 1957'de özel sektör kuruluşlarınca işletilen sahalar, 1979'da dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Deniz Baykal tarafından kamulaştırılarak, Emet Bor işletmesine devredildi. Bölgedeki tüm maden ocakları 1990'da açık işletmeye dönüştürülerek, bor üretimine devam edildi.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü yetkilileri, Emet ve Hisarcık'taki sahalarda yapılan sondajlara göre 1 milyar tondan fazla bor rezervi bulunduğunu saptadı. Emet Bor İşletmesinin yıllık bor üretimi ve satışının yaklaşık 200 bin ton olduğunu ifade eden yetkililer, bölgedeki bor madeninin ömrünü 5 bin yıl olarak tahmin ettiklerini belirtti.

Borun işlenmesi konusunda da önemli çalışmalar yapılıyor. Bor madeninden elde edilen borik asit, daha önce Bandırma'da, Eti Maden İşletmelerinin tesislerinde üretiliyordu. Bu tesisin ekonomik ömrünü tamamlamasının ardından Emet'te 2002'de borik asit fabrikası kuruldu. Yıllık 100 bin ton borik asit üretilen fabrika, yurt içi ve yurt dışından gelen talepleri karşılayamayınca Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından ikinci fabrikanın kurulmasına karar verildi. Mevcut fabrikanın yanındaki alanda yapımı süren tesiste yıllık 100 bin ton borik asit kapasitesiyle 2010'da üretime başlanması hedefleniyor.

ZENGİN LİNYİT YATAKLARI

Linyit, Kütahya'daki zengin maden yatakları arasında ön sıralarda yer alıyor.

Tavşanlı'ya bağlı Tunçbilek beldesindeki Garp Linyitleri İşletmesi (GLİ) Müessesesi ve il merkezine bağlı Seyitömer beldesindeki Seyitömer Linyitleri İşletmesi (SLİ) Müessesesi, bölgelerindeki linyit rezervlerini çıkararak ülke ekonomisine kazandırıyor.

Tunçbilek'teki sahalarda 270 milyon 850 bin ton görünür, 46 milyon 882 bin ton muhtemel olmak üzere toplam 317 milyon 732 bin ton linyit rezervi bulunuyor. Seyitömer'deki görünür linyit rezervi ise 198 milyon 666 bin ton olarak belirlendi.

Gediz'in Ayçatı sahasındaki 23 milyon 945 bin ton rezerv de eklendiğinde Kütahya'daki toplam linyit rezervi, 540 milyon 343 bin tona ulaşıyor.