Bu Evliliğe Dikkat
Son ayların en büyük şirket evliliği kuzey komşumuz Rusya’da yaşandı. ‘Sisler Bulvarı’nı andıran Türkiye gündeminde gözden kaçan bu birleşme stratejik önem taşımakta. Rusya’nın iki büyük petrol şirketi Yukos ve Sibneft, değeri 45 milyar doları bulan bir birleşme gerçekleştirdiler.. Böylece dünyanın 4’üncü büyük özel petrol şirketi doğmuş oldu.
Bu köşenin dikkatli okurlarının hatırlayacağı gibi, bundan 12 ay önce yayınlanan “Petrol’de Son Tango” yazısında, ABD’nin kaynak arayışlarını dile getirmistim. ABD, Suudi Arabistan’ın 11 Eylül saldırılarındaki muhtemel ilişkisinden rahatsız. Bu nedenle, ABD bir yanda Irak’ta petrol üretiminin kontrolünü ele geçirirken, diğer yanda Rusya ile sıkı iş birliği içinde. Aradan bir yıl geçti ve ilginç gelişmeler yaşanmaya devam ediyor. Geçtiğimiz hafta Rusya Başkanı Putin, Başkan Bush’a özel bir ziyarette bulundu. Buluşmanın iki büyük gündem maddesi vardı. Rusya’nın İran’a nükleer enerji konusunda fazla yardımcı olmaması ve Rusya ABD arasında yürütülen enerji işbirliğinin geliştirilmesi.
İki Rus şirketinin birleşmesi Moskova Borsasını tüm zamanların en yüksek değerine taşıdı. Moskova’da hava çok pozitif. Bu psikolojiye en büyük katkıyı yapan kişi de, şu anda Moskova’da bulunan Exxon Mobil yönetim kurulu başkanı Mr. Raymond. Rus petrol rezervleri ve Rusya’nın son yıllarda gösterdiği performans, Amerikan petrol şirketlerinin iştahını kabartmakta. Ruslar son 2 sene içinde petrol üretimlerini yüzde 15 artırarak, Sovyetlerin çöküşünden sonra dağılan petrol sektörünü, toparladıklarını ispat ettiler. Şu anda, Rusya günde ortalama 8.4 milyon varil petrol üretmekte. Bu miktar Suudi Arabistan’ın üretimine eşit.
Geçtiğimiz aylarda, BP ve Shell Rusya’da ciddi büyüklükte ortaklıklara gittiler. İngilizlerin ve Hollandalılar’ın yatırımları, şu ana kadar petrol sektörüne yapılan en büyük yabancı sermaye yatırımları. Ne ki, son şirket birleşmesinden sonra Exxon Mobil’in nasıl bir ortaklık girişiminde bulunacağı, Wall Street’te büyük spekülasyon konusu olmaya başladı. Bir kaynağa göre, Exxon 25 milyar dolara yeni oluşturulan şirketin yüzde 50’sini almayı düşünüyor. Diğer bir kaynağa göre, Exxon 17.5 milyar dolara yeni şirketin yüzde 25’ini satın almayı düşünmekte. Sonuç ne olursa olsun, yeni şirket YukosSibneft’e yapılacak Amerikan yatırımı, Rus tarihinin en büyük yabancı sermaye yatırımı olacak.
Yeni şirket birleşmesi, Rus mali piyasalarını şimdiden etkilemeye başladı. Moskova Borsa’sı şahlanırken, Rus ekonomisini kontrolünde tutan bir kaç ‘baron’ da kendi aralarında, en küçüğü 1 milyar doları bulan ‘koyun ticaretine’ başladılar. Rus oligarşisi hareketli günler yaşamakta.
Dünya enerji üretim kaynakları konusunda, domino taşları tekrardan yerine oturmaya Başladı. Sanki hiç ilişkisi yokmuş gibi görünen bazı olaylar, aslında bir biri ile yakından ilişkili. Türkiye’nin önümüzdeki yıllarda ‘yumuşak karnını’ oluşturacak, Kuzey Irak’ın geleceği açısından, Moskova’da yaşanan şirket birleşmesi önemli bir gelişmedir. Musul petrolleri konusunda, bundan böyle Amerikan-Rus yakın işbirliğine tanık olmaya hazır olalım. Musul petrolleri Kuzey Irak’in kaderini tayin edecek unsur olduğuna göre, Türkiye, masanın karşı tarafında Amerika’dan başka Rusya’yı da görürse şaşırmasın. Ruslara gelince, onlar masada Türkiye’nin karşısına oturmaya çoktan hazırlar. Post-Sovyet döneminde ‘Nataşa Turizmi’ ile örselenen Rus egosunun, ‘Büyük Güç’ görüntüsüne şiddetle ihtiyacı var.
Tuğrul’un Anısına :
!974 senesinin yağmurlu bir yılbaşı gecesi idi. Boğaz’da ki ahşap evde kendin dahil üç kişiye ellerinle hazırladığın gurme Yılbaşı yemeğinin tadı halen damağımda. O günlerde ithal fukarası olan Türkiye’de, Beyoğlu Balıkpazarı’ndan aldığın malzemelerle hazırladığın mönü müthişdi. Sevgili Tuğrul, seni o gün henüz Türkiye tanımamıştı ama biz biliyorduk. Bana o yemekte Brüksel’in NATO’nun merkezi olması dışında bir çeşit lahanaya da isim babalığı yaptığını sen öğretmiştin. Seni saygı ile anıyorum. Göçenlerin anılarda bıraktığı lezzet, yaşayanların hafızasında saklı. Uğurlar Olsun.
6 Ekim 2003 Wash.D.C.
joememet@hotmail.com