1 Mayıs hangi ülkelerde tatil?

Petrol-İş Sendikası Sendikal Eğitim Uzmanı Erhan Kaplan, 1 Mayıs ile ilgili yaptığı araştırmada, tüm dünyada emeğiyle geçinenlerin 1886 yılından beri kutladıkları 1 Mayıs'ın, en ''küresel'', en ''uluslararası'' bayram olma özelliğini hiç yitirmediğini ifade etti. Kaplan, işçilerin, çalışanların, 1 Mayıs'ı, beyaz yakalı, mavi yakalı ayrımı olmaksızın, tüm dünyada aynı zamanda bayram olarak kutladıklarını belirtti.

Türkiye'de 1 Mayıs geleneğinin geçen yüzyılın başına kadar uzandığını dile getiren Kaplan, ancak 1 Mayıs'ın ilk kutlanmaya başlandığı dönemden bu yana yasaklarla engellenmeye çalışıldığını savundu.

Bugün 1 Mayıs'ın irili ufaklı bir çok ülkede resmi tatil olarak kutlandığına işaret eden Kaplan, bunların çoğunlukla ''eski sosyalist ülkelerle, emperyalizme karşı ulusal kurtuluş mücadelesi vermiş'' ülkelerden oluştuğuna dikkati çekti.

Eski dönemde tüm sosyalist ülkelerde 1 Mayıs'ın bir ya da birkaç günlük resmi tatil olduğuna işaret eden Kaplan, bugün ise bazı eski sosyalist ülkelerde resmi tatil olmaya devam ettiğini, bazılarında ise ''ithaf edildiği işçilerin adı hiç anılmadan, sıradan bir tatile dönüştürüldüğünü'' belirtti.

Kaplan araştırmasında, Azerbaycan'da 1990'lı yıllardaki dönüşümlerin hemen ardından 1 Mayıs'ın bayram olmaktan çıkartıldığına, Kazakistan'da ise adının ''Birlik Günü'' olarak değiştirildiğine yer verdi.

KKTC'de 1 Mayıs'ın çok uzun yıllardır resmi tatil olduğunu ifade eden Kaplan, bunun Türkiye'deki çalışanlar açısından özlemle bakılacak bir durum olduğunu dile getirdi.

Kaplan'ın araştırmasına göre, çeşitli adlar altında 1 Mayıs'ı resmen tatil olarak kabul eden ve kutlayanlar şöyle:

1 Mayıs Bayramı:

Aland, Arnavutluk, Bangladeş, Bulgaristan, Cebelitarık, Çek Cumhuriyeti, Doğu Timor, Eritre, Finlandiya, Gambiya, Hindistan (bölgesel), İsveç, İzlanda, Karadağ, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Lüksemburg, Makedonya, Nepal, Norveç, Slovakya, Slovenya, Sri Lanka, Svalbard ve Jan Mayen, Sırbistan, Vatikan, Yunanistan.

Emek Bayramı:

Almanya, Andorra, Angola, Anguilla, Arjantin, Aruba, Avusturya, Bahreyn, Barbados, Batı Sahra, Batı Şeria, Belarus, Belçika, Belize, Benin, Bolivya, Bosna Hersek, Botsvana, Brezilya, Burkina Faso, Burundi, Cezayir, Cibuti, Çad, Çin, Ekvador, Ekvator Ginesi, El Salvador, Ermenistan, Etiyopya, Fas, Fildişi Sahilleri, Filipinler, Fransa, Fransız Guyanası, Fransız Polinezyası, Gabon, Gana, Gine, Gine-Bissau, Grenada, Guadalup, Guatemala, Guyana, Haiti, Hırvatistan, Hollanda Antilleri, Honduras, Hong Kong, Irak, İspanya, İsviçre (bölgesel), İtalya, Kamboçya, Kamerun, Kırgızistan, Kolombiya, Komoro Adaları, Kongo Cumhuriyeti, Zaire, Güney Kore, Kuzey Kore, Kosta Rika, Küba, Laos, Macaristan, Madagaskar, Makau, Kenya, Letonya, Liechtenstein, Litvanya, Lübnan, Malavi, Malezya, Mali, Malta, Martinik, Mauritius, Mayotte, Meksika, Mısır, Moldova, Monako, Moritanya, Myanmar, Nijer, Nijerya, Nikaragua, Orta Afrika Cumhuriyeti, Pakistan, Panama, Paraguay, Peru, Portekiz, Reunyon, Romanya, Ruanda, Rusya, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lusia, Saint Pierre ve Miquelon, San Marino, Sao Tome ve Principe, Senegal, Seyşeller, Singapur, Somali, Surinam, Suriye, Svaziland, Şili, Tanzanya, Tayland, Tayvan, Togo, Tunus, Uganda, Ukrayna, Uruguay, Vallis ve Futuna, Vanuatu, Venezuela, Vietnam, Yemen, Yeni Kaledonya, Yeşil Burun (Cape Verde), Zambiya, Zimbabve.

İşçi Bayramı:

Güney Afrika Cumhuriyeti, Vallis ve Futuna, Mozambik, Namibya.

Diğer:

KKTC (İşçi ve Bahar Bayramı), Trans Dinyester (Uluslararası Emek Bayramı), Estonya (Bahar Bayramı), Kazakistan (Birlik Günü), Marşal Adaları (Anayasa Günü), Polonya (Devlet Bayramı).

TÜRKİYE'DEKİ DURUM

Türkiye'de ise bir dönem ''Bahar Bayramı'' adıyla tatil kabul edilen 1 Mayıs'ın yeniden resmi tatil kabul edilmesi gündeme geldi.

1 Mayıs'ın resmi tatil olması konusundaki kararın yarın yapılacak Bakanlar Kurulu toplantısında netleşmesi bekleniyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, bu konudaki kararın yarın yapılacak Bakanlar Kurulu toplantısında netleşebileceğini, kendisinin ise 1 Mayıs'ın resmi tatil ilan edilmesi görüşünde olduğunu belirtmişti.

Türkiye'de bazı belediyeler ve özel sektör kuruluşlarında imzalanan toplu sözleşmelerle 1 Mayıs ücretli izin günü sayılıyor. İşin gereği çalışmak durumunda olan personele ise 3 maaşa kadar mesai verilirken, bazı iş yerlerinde günün şartlarına göre işçilere 1 Mayıs ödemesi yapılıyor.

Bazı toplu iş sözleşmelerinde ise ''1 Mayıs işçi sınıfının birlik, mücadele, dayanışma günü'' kabul edilir ibaresine yer veriliyor.

Erhan Kaplan'ın çalışmasına göre, Türkiye'de 1 Mayıs tarihiyle ile ilgili bazı satır başları ise şöyle:

-1 Mayıs, 1935 yılında çıkarılan Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun ile ''Bahar Bayramı'' olarak kabul edildi. Ancak diğer genel tatil günlerinden farklı olarak bu gün için çalışanlara ücret ödenmemesi kararlaştırıldı. Daha sonra çıkartılan kanunlarla 1951'de yarım günlük ücret ödenmesi, 1956 yılında ise tam gün ücret ödenmesi kabul edildi.

-İşçilerin 1 Mayıs'ı kutlaması için 1975 yılının beklenmesi gerekti. O yıl, İstanbul'da Tepebaşı'nda bir düğün salonunda DİSK tarafından 1 Mayıs kutlandı.

-1976 yılında ilk kez 1 Mayıs mitingi yapıldı. Taksim Meydanı'nda yapılan mitinge ülkenin dört bir yanından onbinlerce kişi katıldı.

-1977 yılında DİSK yöneticilerinin hesaplamalarına göre, 500 bin kişinin katılımıyla en görkemli 1 Mayıs mitingi yapıldı. DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler'in konuşması sırasında açılan ateş sonrasında yaşanan olaylarda 36 kişi yaşamını yitirdi.

-12 Eylül askeri müdahalesinin ardından 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı, 1 Mayıs tatil olmaktan çıkartıldı.

-12 Eylül sonrası ilk yasal etkinlikler, İstanbul ve Ankara gibi büyük kentlerde, 1985 yılından başlayarak kapalı salon toplantıları şeklinde ve resmen 1 Mayıs adı verilmeden yapıldı.

-1993 yılında 1 Mayıs yeniden meydanlarda kutlanmaya başlandı. Türk-İş, 1 Mayıs'ı Abide-i Hürriyet Meydanı'nda düzenlenen bir mitingle kutladı. Böylece Türk-İş tarihinde ilk kez 1 Mayıs'ı alanlarda kutlamış oldu. DİSK ise aynı gün Pendik Meydanı'nda düzenlediği mitingle 1 Mayıs'ı kutladı.

-1998'de 12 Eylül sonrasında ilk kez 1 Mayıs yaygın biçimde kutlandı. Türk-İş, Hak-İş, DİSK ve KESK tarafından İstanbul, Ankara, İzmir, Mersin, Adana, Çanakkale, Diyarbakır, Malatya, Gaziantep ve Samsun başta olmak üzere pek çok ilde ve ilçede 1 Mayıs kutlandı.

-2007 yılında, 1 Mayıs 1977'nin otuzuncu yıldönümünde Taksim'da yapılmak istenen anmaya izin verilmedi. Tüm İstanbul'a yayılan olaylar yaşandı, çok sayıda kişi gözaltına alındı. Buna rağmen sendika başkanları, bazı yöneticiler ile birlikte Taksim'e çıkarak açıklamalar yaptı.