Dev proje iptal oldu

Rusya’nın 40 milyar dolarlık Güney Akım doğalgaz boru hattı projesi enerji fiyatlarındaki büyük düşüş, Avrupa’nın azalan talebi ve Avrupa Birliği (AB) ile Moskova arasındaki Ukrayna anlaşmazlığının kurbanı oldu.

Rusya, Ukrayna’dan geçmeden Avrupa’ya doğalgaz taşıyacak olan projeyi iptal ettiğini dün açıklarken, bu konuda Türkiye ile bir ortaklığı tercih ettiğini belirtti.

Güney Akım’la yılda 63 milyar metreküp yani Avrupa’nın talebinin yüzde 10′undan fazla doğalgazın Karadeniz’den taşınması planlanıyordu. 2020′ye kadar bitmesi hesaplanan proje, Rusya’nın Avrupa’nın başlıca tedarikçisi rolünü sağlamlaştıracaktı.

Ancak Ukrayna krizi AB’nin projeyi onaylama sürecini askıya almasına yol açtı. Ayrıca Avrupa’daki düşük enerji talebi ve düşen fiyatlar da projeyi ekonomik yönünden vurdu.

International Institute for Strategic Studies kuruluşundan ekonomi ve enerji güvenliği uzmanı Pierre Noel, “Bence Güney Akım’ın gerçekleşmesi ihtimali artık sıfıra yakın” dedi.

Güney Akım projesinin kârlı olması için doğalgazın yüzde 30 ihracat vergisi dahil bir milyon BTU başına (mmBtu) 9.5 ile 11.5 dolar arasında fiyattan satılması gerektiği tahmin ediliyor.

Avrupa spot piyasasında doğalgaz fiyatı ise mmBtu başına 6 ile 9 dolar arasında değişiyor. East European Gas Analysis uzmanı Mikhail Korchemkin de, “Doğalgazın petrole endeksli fiyatlarındaki düşüş yüzünden bu yıl Gazprom  zarar edecek” dedi.

Rus devlet kurumu Gazprom sattığı gazın büyük bölümünü petrole endeksli kontratlara bağlıyor. Petrol fiyatlarının Haziran’dan beri yüzde 40 düşmesi ve Avrupa’da gaz talebinin yüzde 10 zayıflaması nedeniyle Gazprom’un gelirleri dibe vurdu.

Gazprom Avrupa’nın gaz talebinin neredeyse üçte birini karşılıyor. Bu satış ise Gazprom’un gelirlerinin yüzde 80′ini oluşturuyor.

Columbia Üniversitesi Center on Global Energy Policy’den öğretim üyesi Carlos Pascual, Batılı ülkelerin Ukrayna nedeniyle Rusya’ya uyguladığı yaptırımlara değinerek şöyle konuştu:

“(Güney Akım’dan vazgeçilmesi) yaptırımların etkisinin hissedildiği bir zamanda elindeki dar imkanlarıyla nereye yatırım yapacağı konusunda Rusya’nın içindeki baskıları yansıtıyor.

“Sermaye bulmak daha zor ve daha pahalı. Ayrıca dünyanın en hızlı büyüyen gaz piyasaları Asya’da ve Rusya Asya pazarlarına gaz satmak için hiçbir ihracat kapasitesine sahip değil” dedi.

Güney Akım’ın iptali Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Gazprom Başkanı Alexei Miller’in dün yaptıkları Türkiye ziyaretinde açıklandı. Putin projeyi Türkiye üzerinde inşa etmeyi ve Türkiye’ye ucuz gaz vermeyi önerdi.

Noel, “Putin’in blöf yaptığını sanmıyorum. Bence Avrupa’da temelden değişen jeopolitik duruma ciddi olarak uyum gösteriyor” dedi. Ancak Güney Akım’ı Türkiye’den geçirmek fikri yeni değil. Bu fikri Rusya’nın AB içinden projeye destek sağlamak için sürdürdüğü bir oyun olarak görenler de var.

GÜNEY AKIM GERİ DÖNEBİLİR Mİ?  

Güney Akım’ın iptali AB’nin enerji stratejisindeki çatlakları da görünür hale getiriyor. Rus doğalgazını Ukrayna üzerinden tedarik eden Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinden Macaristan, Avusturya, Sırbistan ve Bulgaristan, boru hattını son 10 yılda Ukrayna’dan kaynaklanan doğalgaz kesintilerinden kendilerini koruyacak bir çözüm olarak görüyorlardı. Brüksel ise boru hattını AB’nin Rusya’ya bağımlılığını artıracak bir unsur olarak değerlendiriyor.

Konu hakkında çalışan bir finans danışmanı, “Türkiye rotası alternatif olarak Avrupa’ya doğrudan erişime kıyasla daha fazla soru işareti barındırıyor” dedi. Adının açıklanmasını istemeyen danışman, Türkiye’ye ihtiyacı olan gazın dört katını sevk edecek boru hattı hakkında, “Türkiye’ye giden gaz sonunda Avrupa’ya taşınmak zorunda. Bu durum göz önüne alınınca Rusya’nın AB ile arasındaki anlaşmazlığı çözüp en başta planladığı gibi gazı doğrudan Avrupa’ya aktarmak yerine ek transit riski getiren bir (çözüme yönelmesi) soru işaret
yaratıyor” dedi.

AVRUPA İÇİN BİR SONRAKİ ADIM

Birçok Avrupa ülkesi artık Güney Akım’ın iptali nedeniyle arz tarafındaki eksikliği nasıl gidereceklerini düşünmeye başlıyor.     Batılı ülkelerin desteğini en alan en uygun formül ise Hazar Denizi’nde çıkarılan doğalgazı Türkiye üzerinden Bulgaristan ve Avusturya’ya taşımak için tasarlanan ancak rafa kaldırılan Nabucco boru hattı projesi. Nabucco, Güney Akım projesi ile birlikte iki hattı birden ayakta tutacak doğalgaz talebi olmadığı için rafa kaldırılmıştı.

Diğer bir çözüm birçok kaynaktan doğalgaz tedarik eden Slovakya’nın, Bulgaristan ve Romanya üzerinden Ukrayna’nın güney batı ucuna bağlanarak dağıtım merkezine dönüştürülmesi. Başka bir plan ise Hırvatistan’ın Krk adasında sıvılaştırılmış doğalgaz çevrim santrali kurarak Katar, Cezayir ve ABD’den gelen doğalgazın Macaristan üzerinden Balkanlara ulaştırılması. ABD hükümeti söz konusu planı destekliyor.

Son olasılık olarak da Trans-Adriyatik boru hattı (TAP) projesi yer alıyor. TAP da Nabucco gibi Azerbaycan’ın Hazar Denizi’ndeki sahalarını Türkiye üzerinden Avrupa’ya bağlamayı öngörüyor.