Kıdem tazminatı en çok onları zorluyor

Ulusal İstihdam Strateji Belgesi’nde, 1 milyon kişinin istihdam edildiği ve yaklaşık 300 bin kişinin mevsimlik işçi olarak çalıştığı turizm sektöründe çalışanlara yönelik olarak, büyük kısmı 2016 yılında hayata geçirilecek düzenlemeler öngörülüyor. HT Gazete'den Tahsin Akça ve Ahmet Kıvanç'ın haberine göre turizm sektöründeki mevsimlik işçilerin en önemli sorunlarından birini kıdem tazminatı konusu oluşturuyor. Eğer iş akdi sadece bir sezonluk ise ihbar ve kıdem tazminatı alma hakları bulunmuyor.

ÇALIŞTIĞI AYLARA GÖRE TAZMİNAT

Ancak, iş sözleşmesi mevsim sonunda askıya alınıp ertesi sezonda işçi yeniden işbaşı yaptırılmışsa o zaman durum değişiyor. İşverenin aynı işçiyle peş peşe sezonluk sözleşme imzalaması halinde de süresiz sözleşme koşulları oluşuyor. Bu iki durumda işçi kıdem tazminatına hak kazanıyor. Örneğin işveren sezon sonunda iş sözleşmesini askıya aldığı işçiyi ya da iki sezon üst üste 7 ay çalıştırdığı işçiyi yeni sezonda işe başlatmazsa kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı ödemek zorunda. Ancak sadece otellerde 200 bin mevsimlik işçi çalışırken, bunların tamamına yakını toplusözleşme yapamıyor ve bir sonraki yıl tekrar aynı işe çağrılmıyorlar.

Normalde işçiye ödenecek kıdem tazminatı çalışılan her yıl için bir aylık brüt asgari ücret üzerinden hesaplanıyor. Mevsimlik işçilerde ise kıdem tazminatı hesaplanırken, sözleşmenin askıda olduğu, yani sezon dışı süreler düşüldükten sonra kalan süreler dikkate alınıyor.

Senede 7 ay olmak üzere aynı otelde 10 yıldır mevsimlik olarak çalışan bir aşçı, toplam 70 ay üzerinden, yani 6 yıl 10 ay üzerinden kıdem tazminatı alabilecek. Mevsimlik işçi eğer yazın otelde, kışın ise otel sahibinin başka bir işyerinde çalışıyorsa tam yıl üzerinden kıdem tazminatını alabilecek.

PRİM SÜRESİ 40 YILDA DOLUYOR

Mevsimlik çalışanların sosyal güvenlik primleri sadece çalıştıkları aylarda yatırılıyor. Bu nedenle mevsimlik çalışanlar emekli olabilmek için gerekli prim gün koşulunu diğer işçilere göre daha zor sağlayabiliyorlar. 1 Mayıs 2008’den sonra ilk defa çalışmaya başlayan işçilerin en az 7200 gün prim ödemeleri gerekiyor. Düzenli çalışan bir işçi bu koşulu 20 yılda yerine getirir. Daha sonra yaşı bekleyecek olsa bile çalışacağı ilave süreler maaşını artırır. Ancak yılda 6 ay, yani 180 gün çalışan bir mevsimlik işçinin 7200 gün koşulunu yerine getirebilmesi için her yıl iş bulma konusunda şanslı olduğu varsayımıyla 40 yıl çalışması gerekiyor.

SINIRSIZ GECE MESAİSİ BAŞLIYOR

İş Kanunu’nda normalde 7.5 saatten fazla gece çalışması yasak olmasına karşın, yeni bir değişiklik yapıldı. Onay için Cumhurbaşkanlığı’nda bulunan iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili torba yasada yer alan düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle, 7.5 saatlik gece mesaisi sınırı ‘turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti’ yürütülen işlerde artık uygulanmayacak. Sınırsız gece mesaisi ilk defa bu sezonda başlayacak.

GÜNLÜK DİNLENME SÜRELERİ 12 SAATTEN DAHA AZ OLAMAZ

Turizm sektöründe genellikle sabah 8.00’de başlayan çalışma süresi 22.00’ye kadar devam ediyor. İşin yoğun olmadığı 14.00 - 18.30 saatleri arasında ise uzun ara ve 2 saati bulan yemek, çay molaları verilmiş gösteriliyor. İşçi günün 14 saatini işyerinde geçirdiği halde sadece 7.5 saat çalışmış gibi ücret ödeniyor. Yasaya göre, işçinin 24 saat içerisindeki dinlenme süresi hiçbir şekilde 12 saatten az olamaz.

SEKTÖRÜN % 74’Ü SADECE SEZONLUK ÇALIŞIYOR

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın tespitlerine göre, turizm sektöründeki işletmelerin sadece yüzde 26’sı yılın tüm aylarında çalışıyor. Geri kalan yüzde 74’ü ise sezonluk faaliyet gösteriyor.

YILLIK İZİN HAKLARI BULUNMUYOR

Mevsimlik işçilerin maalesef yıllık izin hakları bulunmuyor. İş Kanunu’na göre, bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından yararlanamıyor. Mevsimlik işçi her yıl peş peşe aynı otelde veya restoranda turizm sezonlarında çalışıyor olsa bile yıllık izin kullanamıyorlar.

İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANAMIYORLAR

Emekli olmak için 40 yıl prim ödemeleri gereken mevsimlik işçiler işsizlik sigortasından yararlanamadıkları gibi sözleşmelerinin askıda olduğu 5 aylık dönemde genel sağlık sigortası primi ödemek zorundalar. İşsizlik Sigortası Yasası’nda değişiklik yapılarak mevsimlik işçilerin, son üç yılda 600 gün prim ödemiş olmaları koşuluyla, işsizlik sigortasından yararlanmalarının sağlanması gerekiyor.

SÖZLEŞMELİ OTELLERDE İŞÇİYİ TEKRAR ÇAĞIRMA ŞARTI VAR

Türkiye Otel, Lokanta ve Dinlenme Yerleri İşçileri Sendikası (TOLEYİS) Genel Başkanı Cemail Bakındı’ya, otellerin sezona hazırlık amacıyla personel alımı yaptığı bu dönemde, sezonluk turizm işçilerini ilgilendiren iki temel konuda görüşlerini sorduk. Görünen o ki ne kadar kural konulursa konulsun yılda yaklaşık 7 ay çalışan bu kesim içerisinde sendikalılık oranının sadece yüzde 5 olması nedeniyle, kuralları uygulamak işverenin insafına kalıyor.

Dönemsel turizm çalışanlarının kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için en az 1 yıllık süre şartını ancak aynı işyerinde 2 sezon üst üste çalışabildikleri takdirde kazanabildiğine dikkat çeken Cemail Bakındı, şöyle konuştu: “Sözleşme imzaladığımız otellerde çalışanı mutlaka bir sonraki sezon tekrar çağırma maddesi koyuyoruz. İşveren aynı çalışanı çağırmadan yerine başka işçi alamıyor. En büyük sendika olarak bizim üye sayımız sadece 15 bin. Diğerleriyle 18 bini bulmaz. Sektörde otel ve dinlenme yerlerinde yaklaşık 300 bin kişi çalışıyor. Üyelerimiz çoğunlukla yabancı sermayeli büyük otel zincirleri. Yabancılar çalışma koşulları konusunda daha özenli davranıyor. Genel olarak işletmeler bir sonraki yıl çağırma konusunda istekli değiller.”

7.5 SAAT MESAİ DENKLEŞTİRİLİR

Turizm çalışanları için gece mesaisinde 7.5 saatlik sınırı kaldıran düzenlemeye de değinen Bakındı, uygulamanın bu yıl deneneceğini, otellerde özellikle yabancı turistlerin gece erken yatıp yatmama konusunda farklı davranmaları nedeniyle böyle bir ihtiyaç doğabildiğini söyledi. Bakındı, “Her şey dahil otellerde örneğin Ruslar geç yatmak istiyor. Çözümü var. Denkleştirmeyle ay içerisinde izin kullandırılarak günde 3, ayda 90 saat fazla mesai sınırına uyulacaktır. Tabii kayıtlı, toplusözleşmeli işletmeler için bunu söyleyebiliyoruz. Sektörde kayıtdışı çalışan yaklaşık 100 bin yabancı var” diye konuştu.