Hükümet deviren ilan !

12 Mart 1971 muhtırası ile birlikte ara rejim gelmiş ve Nihat Erim Hükümeti kurulmuştu. Muhtıranın üzerinden daha 1 ay geçmeden 2 Nisan 1971’de Ankara, İstanbul, İzmir ve Bursa’nın en büyük 12 işadamı Koç Holding’in Fındıklı’daki ofisinde kuruluş protokolünü imzalayarak TÜSİAD’ın ilk adımını attılar. İlk kurulduğunda 71’i İstanbul’dan 98 üyesi vardı. Türk siyasi ve ekonomik hayatının en önemli taşlarından biri olan TÜSİAD’ın 1970-1980 arasındaki ilk 10 yılını anlatan iki kitap önceki gece basına tanıtıldı. Kitaplardan ilkini 9 yıl başkanlık görevi yürüten Feyyaz Berker ile o dönemin genel sekreteri Güngör Uras birlikte kaleme almış. Vehbi Koç’un Feyyaz Berker’e 1971’de "Desene artık fikir üreten bir fabrika kuruyoruz" sözleri Berker-Uras ikilisinin kitabın ilk cildine "Fikir Üreten Fabrika" isminin konulmasına neden olmuş.

Kitapların tanıtımı için düzenlediği sohbet toplantısında, TÜSİAD’ın Nisan 1979’da Ecevit Hükümeti döneminde, “Gerçekçi Çıkış Yolu” başlığını taşıyan ilanları ön plana çıktı. Prof. Emre Gönensay, o dönemden beri “TÜSİAD’ın Ecevit Hükümeti’ni deviren ilanları” diye anılan ilanları kaleme alan ekipte kendisiyle birlikte Prof. Memduh Yaşa ve Prof. Nevzat Yalçıntaş’ın olduğunu anlattı. Gönensay, ilanlardaki görüşlerin, dönemin DPT Müsteşarı Turgut Özal’ın mimarlığında Türkiye’de serbest piyasa ekonomisinin devreye girmesinin yolunu açan 24 Ocak 1980 kararlarına temel oluşturduğunu savundu. Feyyaz Berker ise Ecevit’le Robert Kolej’den arkadaş olduğunu, ilanların hükümeti devirmeye yönelik düşünülmediğini tekrarladı. Berker, ilanların yayınlanmasından önce Ecevit’e bilgi verildiğini, ancak önemsemediğini vurguladı.

3 İLAN KİTABA GİRDİ

Berker, ilanlarla ilgili şunları söyledi:

“O ilanlar hazırlandığında TÜSİAD’ın 120 üyesinin tek tek onayı alındı. Hazırlanan ilanları Nejat Eczacıbaşı, Sıkıyönetim Komutanlığı’na götürdü. Yayın için onların izni alındı. O sırada Sayın Ecevit’e de ilanlarla ilgi bilgi gitti. Bülent Bey’in bu ilanları daha evvel gördüğünü, okuduğunu, fakat önemsemediğini biliyoruz. Biz 7 gün sürecek ilanlar hazırlatmıştık. 4’ü yayınlandıktan sonra durduruldu. 3’ünü yayınlayamadık. Yayınlayamadığımız ilanları şimdi kitabımıza koyduk.” Bu arada TÜSİAD’ın 4 farklı ilan için o zamanki para ile 4 milyon 628 bin lira ödediği belirtildi.

SIKIYÖNETİM GÖRDÜ

Mehmet Altun imzasını taşıyan diğer kitap ise 32 bin sayfalık gazete taraması ve röportajlarla oluşturulan "Ortak Akıl Ararken" adıyla basılmış. Kitabın en merak edilen bölümleri ise doğal olarak Ecevit’i devirdiği iddia edilen TÜSİAD ilanları. "Ekonomik Özgürlük ve Dışa Bağımlılık" başlığını taşıyan ilan üyelerin bazılarının politikacıların eleştirisiyle karşılaşacağını düşünmesi nedeniyle basılmamıştı. İlanlar Örfi İdare’ye (sıkıyönetim) götüren Nejat Eczacıbaşı oldu. Mayıs ve Haziran 1979’da yayımlanan 4 ilanla ilgili olarak Feyyaz Berker, dönemin Başbakanı Bülent Ecevit’in ilanlardan haberi olduğunu ancak önemsemediğini belirtti. Bülent Ecevit’in ilanlarda Türkiye’ye Kıbrıs nedeniyle uygulanan ambargonun kaldırılması için ABD’ye gönderdiği TÜSİAD yöneticilerinin görüştüğü ABD Güvenlik Kurulu Başkanı Brezinski’nin parmağı olduğu yönündeki düşünceleri de anılarda yer alıyor.

İLAN FİKRİNİN ESİN KAYNAĞI FRANSA

Yaşar Grubu Başkanı Selçuk Yaşar’ın Fransa’da sol hareketin komünizm ve devletçiliğe karşı verdiği gazete ilanlarından esinlendiği, metni Türkçe’ye çevirdiği ve ilan fikrinin böyle doğduğu belirtiliyor kitapta. Metinleri ise Emre Gönensay, Mehduh Yaşa ve Eli Acıman yazmış.



VEHBİ KOÇ’UN ‘SOL’ KORKUSU

‘‘Ortak Aklı Ararken" kitabında, Vehbi Koç’un, üyesi olduğu CHP yönetimine gönderdiği 31 Mayıs 1965 tarihli bir değerlendirme notunda, yükselen sol akımlara ve bu akımların kalkınma yolundaki Türkiye’de özel sektöre vereceği zarara ilişkin endişelerini dile getirdiği ifade edildi.

‘EVLERİMİZDE BOMBALAR PATLADI’

Feyyaz Berker, evlere atılan bombaları da anlattı. Üyelerin tamamının ikna edilmesiyle, 11 ilandan 4"ünün yayınlandığını belirten Berker, ilanların yayınının ardından kendi evi ile Vehbi Koç ve Nejat Eczacıbaşı’nın yazlık evlerine bomba atıldığını söyledi.

EVLER BOMBALANDI, KOÇ MİT’TEN KORUMA İSTEDİ

Kitapta 1979 yılının Ekim ayı başında TÜSİAD yöneticileri Vehbi Koç, Nejat Eczacıbaşı ve Feyyaz Berker’in konutlarının çevresinde bombalar patladığı anlatılıyor. Bombaları atanlar belirlenemiyor. Koç’un evde olmadığı bir sırada Sarıyer’deki yazlık konutun dışında patlatılan bomba fazla hasara yol açmaz. Eczacıbaşı’nın Yeniköy’deki konutu da bahçe duvarı dışında patlatılan bombadan zarar görmez. Berker’in konutu ise ciddi hasar görür. Bebek’teki konutun bahçesine ana yoldan fırlatılan bomba, yol tarafındaki camlı bölümü parçalayarak konutun içine düşer ve patlar. Kitapta, 27 Eylül 1979’da Rahmi Koç’un, koruma için MİT’ten yardım talebinde bulunduğu, bu konudaki özel temasların olumsuz neticelendiği kaydedildi.

ABDİ İPEKÇİ’NİN SON KONUŞMASI

Fikir Üreten Fabrika kitabında Milliyet Gazetesi Başyazarı Abdi İpekçi’nin öldürülmeden 5 gün önce son konuşmasını TÜSİAD’da yaptığı, “1979 Yılına Girerken Türkiye Ekonomisi” toplantısında Nazlı Ilıcak ve Uğur Mumcu’yla biraraya geldiği belirtiliyor. Toplantıdan sonra konuşma kayıtları kaybolur ve nasıl kaybolduğu da anlaşılamaz.

ÖZAL ‘PASİF GÖREV İSTEMEM’ DEDİ

Vehbi Koç, Dünya Bankası’ndaki Turgut Özal’ın Türkiye’ye dönme planlarını öğrenince, Ağustos 1972’de bir mektup yazarak TÜSİAD Genel Sekreterliği’ni teklif eder. Ancak, Özal, pasif bir işe gelmek istemediğini belirterek reddeder. Turgut Özal’ın kardeşi Korkut Özal, üç ay TÜSİAD Genel Sekreterliği yapmış, bakan olunca bu görevi bırakmıştı.

KRUEGER VE BEN ÖZAL’A SERBEST PİYASAYI ANLATTIK

Sonradan TESEV adını alan kuruluşun düzenlediği toplantılarda ekonominin tartışıldığını, burada DPT’nin başındaki Turgut Özal ile karşı karşıya geldiklerini belirten Berker, bir anısını şöyle anlattı: “Turgut Özal ne derse ben aksini söylerdim. Bu toplantıların birinde zannediyorum 1969 yılında, sonradan IMF’nin başına gelen Anne Krueger de vardı. Ya ben ona ya o bana söyledi, ‘Turgut Özal’ı alıp sabaha kadar konuşalım ve onu bu sistemin ne kadar yanlış olduğuna ikna etmeye çalışalım’... Sabaha kadar Turgut Bey ile bu meseleyi konuştuk ve serbest piyasa mekanizmasına ikna ettik. Sonra Dünya Bankası’na gitti ve o fikirleri büsbütün perçinlendi, başka bir Turgut Özal olarak geldi ve 24 Ocak kararlarına imzasını attı.”

ALİ KOÇMAN’I ZOR İKNA ETTİK

Feyyaz Berker, “TÜSİAD’da zaman zaman başkan adayı sıkıntısı yaşanıyor, başkanlık dönemleri uzayabiliyor. Siz de bu yüzden mi 9 yıl başkan kaldınız?” sorusunu şöyle yanıtladı: “Kimse talip olmadı. En sonunda Ali Koçman’a yöneldik. Epey bastırarak ikna ettik. Bir süre sonra ‘Vazgeçtim’ diye aradı. Yeniden bastırdık, ikna ettik, seçildi.”

ÖTEKİ TARAFTA DA TÜSİAD KURARIZ

Berker, TÜSİAD’ı kuran 12 ismin 8’inin hayatta olmadığını belirterek, “8’i gitti, ben, İbrahim Bodur, Selçuk Yaşar ve Osman Boyner kaldık. Kalanlar da gidince orada da TÜSİAD kurarız” dedi. Vehbi Koç, Nejat Eczacıbaşı, Sakıp Sabancı, Raşit Özsaruhan, Ahmet Sapmaz, Melih Özakat, Hikmet Erenyol ve Muzaffer Gazioğlu ölen kurucular.

Sabah & Vatan