CIA'dan skandal 12 Eylül darbesi övgüsü

Türkiye siyasi tarihinin en kanlı ve karanlık darbesi 12 Eylül üzerinden 44 yıl geçerken CIA’in bu yıl erişime açtığı yeni belgeler, 12 Eylül’ün hemen öncesinde ve sonrasında istihbarat örgütünün Türkiye ve darbe hükümetine yönelik gözlemlerini, övgülerini ve beklentilerini açıkça ortaya koyuyor.

Birgün gazetesinden Yusuf Tuna Koç'un haberine göre henüz darbeden 3 ay önce, 29 Haziran 1980 tarihli istihbarat raporunda CIA, Türkiye’de ordunun siyasete müdahale etme ihtimalinin yüksek olduğu tespitini yaparken, müdahalenin biçimine ilişkin olasılıkları ve bu olasılıkların sonuçlarını da detaylı bir biçimde analiz ediyor.

CIA raporunda olası bir darbeyi gerçekleştirecek kadroların yine “bizim çocuklar” olduğu garantisi verirken, müdahale biçiminin nasıl gelişeceğini ise hükümet ve muhalefetteki partilerin tavırlarına bağlıyor: “Türkiye’de askeri müdahale spekülasyonları, siyasi suikastlar, sol şiddet eylemleri ve hükümetle muhalefetin neredeyse her konuda ayrı düşmesi sebebiyle çok arttı… Eğer istikrarsızlıklar artmaya devam ederse, ordu demokrasiyi koruyabilmek için ona müdahale etmeye karar verebilir.

Askerin kontrolünde dahi olsa Demirel kaldığı sürece Türkiye’nin dış politikasında bir değişiklik olmaz. Olsa bile komutanların büyük çoğunluğu batı yanlısı, Türkiye’nin NATO’da kalması ve ABD ile ilişkilerin geliştirilmesi yönünde hareket edeceklerdir.”

12 Eylül darbesinden 2 sene sonra CIA, Türkiye’nin darbeci generallerin kontrolündeki gelişimini analiz eden 14 Mayıs 1982 tarihli bir raporda da dikkat çekici ifadeler yer aldı. İstikrar Programının 2 Senesi başlıklı rapor, darbe öncesinde yürürlüğe konulan ancak 12 Eylül’e kadar uygulanamayan 24 Ocak Kararları’nın 2 yıllık uygulamasını analiz ediyor. Türkiye’nin darbe sonrasında somut ilerlemeler kat ettiği iddia eden raporda, Ocak 1980’de yürürlüğe konulan ancak askeri müdahale ile uygulanabilen istikrar programının Türkiye’yi serbest piyasa ekonomisine entegre etmesi ile övünülürken, bunun sebebi olarak yabancı yatırımlardan elde edilen kazanımların darbe hükümetinin büyük bir başarısı olduğu ifade ediliyor.

CIA’in, Türkiye’ye dair bir başka detaylı raporu ise Ekim 1983 yılından. Bir ay sonra gerçekleşecek seçimler öncesi Türkiye’nin 12 Eylül sonrasındaki demokratik ve siyasi yapısını inceleyen rapor, seçim sonuçlarına dair tahmininde yanılsa da Türkiye’nin geleceğinde artık daha sınırlı bir demokrasi olacağını öngörüyor.

“Halk geçmişin siyasal özgürlük ortamı ile şiddet ortamını birbiriyle bağdaştırıyor, bu yüzden de siyasi yasakların kalkması konusunda çok ısrarcı değil” diye yazılan raporda, Evren’in uzun süre daha siyasi varlığını sürdüreceğinin belirtiliyor, darbe öncesine kıyasla yürütmenin artık yasamaya kıyasla daha güçlü olacağı analizi yapılıyor. Raporda, darbe yönetiminin 61 anayasasının özgürlüklerini rafa kaldıran anayasa değişikliği ve siyasal düzenlerinin, “Bir daha darbeyi gerektirmeyecek bir demokratik düzen” kurduğundan bahsediliyor.

Birgün